We wszystkich kulturach prymitywnych człowiek próbował regulować swoją płodność, ale z braku wiedzy, podstawowe znaczenie miała magia, obyczajowość danej kultury, religii i tzw. medycyna ludowa.

Antykoncepcja zawsze była bardzo ważna – oczywiście metody stosowane przed XX wiekiem nie były tak bezpieczne i skuteczne, jak współczesne. Wieki temu chińskie kobiety piły ołów i rtęć w celu kontroli płodności, co często kończyło się niepłodnością lub śmiercią. W Europie od niechcianej ciąży miał ustrzec, noszony przez kobiety, amulet wykonany z kości lewej strony ciała czarnego kota.
W Średniowieczu zalecano kobietom łykanie żywych os, a ich partnerom picie wywaru przygotowanego ze zmielonych jąder muła, który był symbolem antykoncepcji. Ówczesne kobiety (podobnie jak w czasach starożytności) piły także tzw. -herbatki krzakowe-, które powodowały wystąpienie skurczów macicy i poronienie. Roślinami stosowanymi w celach zapobiegania ciąży były: piołun, mirra, ruta, bylica, wierzba, palma daktylowa, owoc granatu, jałowiec i wiele innych.

Kapturki starogreckie i nie tylko…

Papirusy egipskie opisują m.in. metody wykrywania ciąży polegający na podlewaniu zboża moczem ciężarnej kobiety. Ponadto zarówno Egipcjanki, jak i Rzymianki próbowały zakładania do pochwy korków z korzeni, kawałków materiałów i ziół, globulek zrobionych z odchodów słoni lub mieszaniny miodu i odchodów krokodyla. W II wieku naszej ery grecki „ginekolog”, polecał zastawki mechaniczne, zamykające ujęcie zewnętrzne szyjki macicy. Dla wzmocnienia ich skuteczności radził smarować je płynami o odczynie kwaśnym – np. sokiem z fig lub granatów. Dziewczęta chińskie i japońskie już w starożytności stosowały krążki z delikatnego papieru bambusowego. Wspomina się również o zakładaniu do pochwy połówki wyciśniętej cytryny, spełniającej rolę kapturka naszyjkowego. W Niemczech i na Węgrzech stosowano krążki zakładane na szyjkę macicy wykonane z pszczelego wosku.

Prekursorskie prezerwatywy

Starożytni stosowali także „prezerwatywy” z jelit zwierzęcych i pęcherzy rybich. Indianie zaś stosowali prezerwatywy wykonane ze skóry węża. Japończycy w XIX wieku stosowali dwa rodzaje prezerwatyw – zrobioną z cienkiej skóry oraz ze skorupy żółwia. Dopiero wynalezienie w latach 40-stych XIX wieku wulkanizowanej gumy pozwoliło na wyprodukowanie bardziej elastycznych, a tym samym skuteczniejszych prezerwatyw. Przełomem zaś było wprowadzenie do produkcji gumy lateksowej, pozwalającej na zmniejszenie grubości prezerwatywy.

Starożytni zabójcy plemników

Starożytni Rzymianie są także prekursorami wkładek wewnątrzmacicznych – spiral. Do macic zakładano kamienie szlachetne. Była to niezwykle skuteczna metoda antykoncepcyjna. Pod koniec XIX wieku stosowano szeroką gamę przeróżnych kapturków pochwowo-szyjkowych, wykonanych z kości słoniowej, platyny, szkła czy hebanu. Pessaria wykonane z odchodów krokodyla zmieszanych z miodem to przykład starożytnych chemicznych metod zapobiegania ciąży. Zakwaszone z ten sposób środowisko pochwy działa plemnikobójczo. W starożytnej Grecji stosowano dopochwowo wywary z ziół, drzew i krzewów lub olejek cedrowy czy maść ołowiową. W starożytnym Rzymie stosowano tampony nasycone sokiem owocu granatu. Produkcję substancji niszczących plemniki rozpoczęto na początku XX stulecia; a badania uczonych przyczyniły się do ich udoskonalenia. Tak powstały żele i maści plemnikobójcze.

Ewolucja pigułki

Prawdziwym przełomem w antykoncepcji była pigułka antykoncepcyjna Jednak zanim pigułka zaczęła rewolucję ponad 40 lat temu, musiała przejść długą drogę rozwoju. Już 4000 lat temu starożytni Egipcjanie stosowali medyczne środki antykoncepcyjne. Ucierali nasiona granatu, które zawierały naturalny estrogen. W 1901 roku prowadzono badania dotyczące rozmnażania. Austriacki fizjolog Ludwik Haberlandt udowodnił, że krwawienia miesięczne są regulowane przez hormony. Kilka lat później odkryto, że za zahamowanie owulacji u kobiet odpowiedzialny jest progesteron. Ponieważ wydawało się, że połączenie estrogenów z progesteronem da najkorzystniejszy efekt antykoncepcyjny, próbowano stworzyć taką tabletkę. W rezultacie pierwsza doustna tabletka antykoncepcyjna Enovid 10 została w 1960 roku zarejestrowana w Stanach Zjednoczonych.
W pierwszych latach swego istnienia pigułka antykoncepcyjna była w Europie ciągle bardzo kontrowersyjna. Przypisywano ją jedynie w celu uregulowania zaburzeń menstruacji i tylko kobietom zamężnym. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych wprowadzono szereg innowacyjnych produktów antykoncepcyjnych o mniejszej zawartości hormonów. Kolejny etap to wprowadzenie pigułki dwufazowej oraz pierwszego trójfazowego środka antykoncepcyjnego na świecie. Aktualne trendy rozwoju produktów skupiają się na utworzeniu nowych składników, lub na dalszym zmniejszeniu stosowanej dawki, tak aby preparaty charakteryzowały się jeszcze lepszą tolerancją. Współczesne typy pigułek zawierają mniejsze dawki estrogenów. Podczas gdy estrogen jest ten sam we wszystkich pigułkach (różni się jedynie jego ilość), preparaty różnią się typem użytego progestagenu i jego dawką.

Jedną z aktualnie dostępnych metod antykoncepcji są zastrzyki hormonalne. Są to zastrzyki z wyłączną zawartością progestagenu, które lekarz aplikuje w ramię pacjentki raz na dwanaście miesięcy. Na rynku są również dostępne implanty hormonalne – przewody wielkości zapałki zawierające jedynie progestagen, wszczepione od wewnętrznej strony ramion (pod znieczuleniem miejscowym). Powoli uwalniają one małe dawki hormonu, który zapobiega owulacji. Kolejna metodą antykoncepcji jest wewnątrzmaciczny system hormonalny, czyli spiralka antykoncepcyjna w kształcie litery T, która uwalnia hormon w niewielkich ilościach bezpośrednio do macicy.

Czas na plasterek!

Najnowszą metodą antykoncepcyjną są plastry, które zapewniają kobietom nie tylko skuteczność, ale i wygodę stosowania. Ich wprowadzenie było ogromnym osiągnięciem innowacyjnym w dziedzinie antykoncepcji. Ta rewolucyjna metoda stosowania hormonalnej antykoncepcji uwalnia kobiety od ciągłego pamiętania o pigułce. Plasterek Evra przykleja się raz na tydzień, co jest niewątpliwym jego atutem, a ryzyko błędu jest znacznie mniejsze niż w przypadku pigułek. Obecnie na rynku jest czternaście możliwych metod antykoncepcji, które mogą być stosowane przez kobiety oraz tylko cztery dla mężczyzn.